Dil öğrenmek diyince nedense Anadolu Lisesi zamanlarım geliyor aklıma. İlkokuldan çıkmış tıfıl tıfıl 40 çocuk hayatımızda hiç İngilizce görmemişiz daha ozaman youtube yok, cnbc-e yok hayatımızda. "Hellooo May neym iz Erhan *** ay em your ingiliş tiğçııırrr" diyerek gayet good looking, şimdiki aklımla genç, o zamanki aklımla orta yaşlı biri giriyor sınıfa. Bundan sonra Türkçe konuşmak yok. Tabii ki konuşuluyor ama alışık olduğun bir şey değil. Haftada 25 saat İngilizce, 4 saat Türkçe, beden, müzik, resim.
Sonraki sene daha tam kafada oturmadan dil, matematik ve fen de İngilizce bir de Almanca da başlıyor. Ezberi kuvvetli olan ya da dil yeteneği olanlar için iyi de benim gibi standart, ekstra dil öğrenme becerisi olmayanlar için zor. O zaman şimdiki gibi uygulamalar flash cardlar falan da yok kendime bilmeden İngilizce için flash cardlar hazırlamışım. Evin her yerine eşyaların üstüne falan kelimeleri yazıp yapıştırıyordum. En kötü ihtimalle bir tarafı türkçe öbür tarafı ingilizce olan kelimeler yazmıştım onunla devam ediyordum. Annemler takviye olsun diye özel öğretmenler falan da tuttu ama yine de yani durum böyle çok süper değil.
Sonra kendi kendime buldum yöntemini şarkı dinlemeyi çok seviyordum ve televizyon seyretmeyi. Kaset çaları durdur tekrar çal yapa yapa şarkı sözlerini çıkartmaya falan calisiyordum. Yabancı bir dili öğrenmek çok çetrefilli oldukça zor bir süreçtir.
Bir sürü şekillerle kelimeleri eşleştirmek, bunu doğru şekilde yaptığından emin olamamak, binlerce kez tekrar tekrar denemek...
Bebeklerimiz tam olarak bu süreçten geçiyor
Önce nesnelerin şekillerini, tatlarını, kokularını öğrendiler
Sonra etraflarına dönüp herkesin "şey"lere aynı şekilde seslendiklerini fark ettiler
Şimdilerde ise bu ne bu ne diye sora sora tanıdıkları "şey" lere ait olan isimleri öğrenmeye (eşleştirmeye) başladılar.
Dil gelişimi bir gün kalkıp da ben bugün konuşayım dediği bir şey değil çocukların.
NY Times'ın 2013 yılında yayınladığı bir makalede dil gelişimi ile ilgili çok çarpıcı 2 araştırma sonucuna yer vermişler.
Birincisi Yaklaşık yirmi yıl önce, bir araştırmada, 3 yaşına kadar maddi geliri yüksek olan profesyonellerin çocukları, eğitim görmeyen ebeveynlerin çocuklarından milyonlarca kez daha fazla kelime duyuyorlar. Bunun da gelir seviyesi yüksek olan çocuklara okulda belirgin bir avantaj sağladığı tespit edilmiş.
Milyonlarca kelime!! Farkın bu kadar büyük olabileceği aklıma bile gelmezdi. Konu aslında gelir düzeyi de değil. Eğitim görmüş, lisans mezunu kişilerin çocuklarından bahsediyorlar.
Bu araştırmanın sonucunda bu eşitsizliği bozmak için anaokulu programlarına daha fazla yatırım yapılması gerekliliği ortaya çıkmış.
Böylece gelir seviyesinden bağımsız olarak, çocuklar eşit şekilde iletişim becerilerini geliştirebilecekler.
Biz hala "Anne dediğin çocuğunu kendi büyütecek" falan gibi tamamen kişinin öznel düşüncesiyle ve herkesi kendi ekonomik koşullarıyla, sığ bir bakış açısıyla değerlendirdiği yorumlar yapaduralım....
Hepimizin anneliği kendi çapımızda mükemmel ama bu işin eğitimini almış profesyonellere ve çocuğun kendi yaşıtlarıyla sosyalleşmeye de ihtiyacı var... Bebeğin 6 ay anneyle ve babayla çok daha sıkı bir ilişkisi varken 6 ay sonra adım adım dış dünyaya açılması gerekiyor 1,5-2 yaş arası tamamen sosyal bir çevreye adapte olabiliyor çocuklar eğer izin verirsek.
Buraya kadar pek bir akademik giriş gibi oldu yapılan araştırmalar sağ olsun ama bundan sonrası tamamen bizim kişisel deneyimlerimiz.
Peki biz evde dil gelişimini desteklemek için neler yapabilirdik ve yaptık?
Hamilelikten itibaren konuşmak/sesler gerçekten işe yarıyor
Bebeklerin anne karnında duymaya başladıkları artık kanıtlanmış bir gerçek. Anneyle birlikte çoğunlukla duydukları seslere alışık olarak dünyaya geliyorlar.
Defne evde Stark havladığı zaman uyanmıyor ama sokaktan geçen köpekler havladığında korkup uyanabiliyor mesela.
Sadece annenin değil babanın da sesiyle sakinleşebiliyor.
Doğrudan onunla konuşmak da değil bol bol konuşmak aslında. Çenesi düşük olanların çocuklarının da çenesi düşük olması böyle bir doğal sonuç işte :)
Gündelik hayatta yaptığımız en ufak şeyi bile anlatıyoruz
Defne ilk doğduğu günden beri onunla sürekli konuştuk. Masal anlatmak falan da değil birine söyleneceğim mesela hiç kafamın içinde tutmadım ne varsa sesli söylendim.
O gün yaptıklarımız, o an yediğim şeyler, gözümle gördüklerim hepsi anlatılacak şeylerdi. Bazen insan fark etmeyebiliyor ama bizim alıştığımız ellerimiz ve ayaklarımız bile onun henüz yeni keşfettiği şeyler.
Bak bu benim ayağım bu da benim elim diye biraz da tatlı bir ses tonuyla ve müziğe dökerek konuşursanız üstüne üstlük mest oluyor.
Herkes sizin sesinizin çok kötü olduğunu iddia edebilir ama size bir popstar bir diva muamelesi yapacak bir dinleyici duruyor karşınızda istediğiniz gibi şerkı söyleyip tuhaf şekillerde dans edebilirsiniz. Bebeğiniz de çok eğlenerek ve en sevimli haliyle mutlu mesut dinleyecektir sizi.
Katı gıdaya erken başlamak gibi geç başlamak da zararlı mı?
Çene kaslarının gelişimi için çiğneme hareketlerine ihtiyacı var bebeklerin. Katı gıdaya geç başlayan ya da çok uzun süre püre verilen çocuklarda çene kasları gelişimi daha ağır gittiği için konuşma problemleri olabiliyormuş.
İlk 6 ay anne sütü sonrasında doktorun önerdiği miktarlarda ek gıda ile tanışma.
Tanıdığım bir bebek 4 yaşında konuşma terapistine gittiğinde ortaya çıkıyor ki öğürüyor diye hiç katı gıdaya geçememişler. Sürekli her şeyi püre yapıp vermek çocuğun besin almasına yarar ama büyümek sadece kilo değil, değil mi?
Cisimleri tanıtmak konu başlığı bulmaya yardımcı olur
Konuşacak bir şey bulamıyor musunuz? Elinizdeki eşyaları, yiyecekleri tanıtın.
"Bak kızım bu yoğurt, bunu inekten sağdıkları sütü mayalayarak elde ediyorlar, bazen koyun ya da keçiden ve hatta attan da yapabiliyorlar..."
Daha bunu bir 20 dakika daha yapabilirim :)
Kitap okumak sadece kitap okumak değildir
Konuşacak bir şey bulamadınız mı? Kitap okuyun. Hatta kendiniz kitap okurken bırakın ses dışınıza taşsın. Ne okuduğunuzun ne önemi var, gazete der ki, bir facebook paylaşımı.
En önemli şey onunla iletişim halinde olduğunuzu hissettirmek.
Ve tabii ki kitap okumak. Kitap okumak ona inanılmaz dünyaların kapısını açar. Ve eğer bu bir alışkanlığa dönerse sadece dil gelişimine değil, yeni dünyadaki en önemli 2 şeye sahip olur
kendi kendine öğrenme ve hayal gücü
Oyun oynamak hangimize iyi geliyordu?
Akşamları işten çıkıp eve gittiğimizde eğer onunla oyun oynama iznini kendimize verecek halimiz, zamanımız kalırsa uyku saatine kadar işte ozaman biz de iyileşiyoruz sanki. Yaptığımız her paylaşım farkında olmadan ona yeni kelimelere ya da pekiştirmelere fırsat kazandırıyor.
Biz de onunla oynadığımız zaman zarfında ufak çaplı gülme krizleri ve hatta onun büyülü dünyasının getirdiği şaşkınlıkla biraz kendi dünyamızdan kopup dinleniyoruz.
Gezin, dünyayı bir kez de onun gözünden görün
Onun gözlerinden hayatı deneyimlemek ve onun öğrenmesini izlemek inanılmaz. Bulutların şeklini benzetmeye başlaması 3 yaşı buluyor ya da araba renklerini sayması. Ama özellikle 0-2 yaş onun için her şey aniden ortamda bir uzaylı belirmesi gibi.
Anne bu ne karınca, anne bu ne ördek, anne bu ne taş, peki ya bu o da taş, peki ya bu o da taş sadece renkleri farklı bak bütün bunlar taş :)
Gezmek doğada olmak hem sizin açınızdan iyi (yoksa evde sürekli ışık, çatal, bıçak anlatmak zorunda kalırsınız) hem de onun açısından farklı cisimler görmek, farklı uyaranların gelişimindeki etkisi dil gelişimine de önemli bir katkı sağlıyor.
Biraz ihtiyaçlarını anlatmak için çaba gösterse mi acaba?
Devamlı bebekle birlikte olanlar kişilerde farkında olmadan çocukların ihtiyacına karşı leb demeden leblebiyi anlama refleksi gelişiyor.
Beklesek biraz belki elma diyecek ama içgüdüsel olarak e mi dedin çocuğum kesin elma istiyorsunlara hadi biraz ara verelim.
Ne istiyorsun tatlım? Anlamadım göstermek ister misin? Bunu mu gösteriyorsun? Peki bunun bir adı var biliyor musun? El_Ma elma...
Valla işe yarar yaramaz, tek bildiğim insanoğlunun kolay olanı çok sevdiği ve çok çabuk alıştığı :) Dolayısıyla eğer kolay elde ederse öğrenmeye çaba sarf etmezmiş gibi geliyor.
Tabii bu anlatmak istediğim şey çocuğa " Hayır elma diyene kadar sana elma yok!" değil azıcık teşvik, azıcık destek, azıcık mücadele ruhu kazandırmak ;)
Eleştirmek / Alay Etmek zaten kimseye iyi gelmez
Bırakalım istiyorsa Su'ya Bu, Çay'a Çar, Araba'ya Bababa desin. Hiç farketmez. Yeter ki kimse ama hiçkimse onların gelişimini sekteye uğratacak saçma bir eleştiri yapmasın.
Örselenmek, söylediği sözlerle dalga geçilmesi hem minnacık kalplerine daha şimdiden çizikler ekler, hem de deneme isteğini köreltir.
Zaten hangimiz seviyoruz ki söylediğimiz bir şeye gülünmesini.
Bırak Bozuk Kalsın (Düzeltmeyin/Hayır Demeyin)
Defne bir dönem sürekli Sufulye diye geziniyordu "Sufulyeeee Sufulye anne Sufulye istiyoomm" diye diye yeri göğü inletiyordu :) Biz de ona her seferinde "Tamam canım sana Fasulye yapıyorum" ya da "Tatlım bugün Fasulye yok sonra yapacağız." diyorduk.
"Hayır Sufulye değil Fasulye diyeceksin" demeyin boşuna kalbini kırmayın çünkü o büyük ihtimalle o anda Fasulye dediğinden emin.
Eğer ona
"Hayır Sufulye değil hayatım Fasulye" derseniz o da size şöyle cevap verecektir " Tamam Suulye istiyom" "Hayır Sufulye değil Fasulye" "Sufulye yaa"
Ekranları Hayatınızdan Çıkarın
Biliyorum bu birçoğumuz için çok zor. Fazlasıyla hayatımızın içinde ayrıca da kolay bir sakinleştirici. Özellikle arabada oto koltuğuna alışana kadar Defne biz de ona sakinleşmesi için ara ara Sevdiğim Sayı 6 ya da 5 Little Ducks gibi videolar açıyorduk. Yapmadığımız şey telefonu onun kontrolüne vermekti. Sakinleştikten sonra telefondaki videoyu kapatıp ona Ali Babanın Çiftliğini söylüyorduk mesela bas bas arabada.
Sadece ilk yılları içinde değil. Geri kalan zamanlarda da ne kadar az ekran o kadar sakin çocuk aslında.
"Televizyon programları çocuklarınıza öğrenmesini istemediğiniz şeyler öğretir. Bu görünen sorunun yanında, beş yaşına kadar olan çocukların gelişimini de sekteye uğratır. Üstelik bu dönem, kendi kendilerini eğlendirme konusunda ustalaşabilecekleri tek dönemdir. Ancak televizyon karşısında çok fazla zaman geçirirlerse, bunu asla öğrenemeyeceklerdir. Bunu kendi kendilerine yapabilecek potansiyele, beceriye ve zekaya sahip olduklarının farkına bile varmayacak, başkalarının kendilerini eğlendirmesini bekleyerek büyüyeceklerdir."
Perry W. Buffington, Anne Babalar İçin - Çocuk Yetiştirmede Psikolojik Taktikler
Yukarıdaki pasajdan çok etkilenmiştim. Ve ne kadar doğru düşünsenize eve giriyoruz eğer yalnızsak elimiz televizyon kumandasına gidiyor. Bir sürü farklı şey yapabilecekken, kitap okumak, müzik dinlemek ya da arkadaşlarımızla sohbet etmek gibi elimiz illa o kumandaya gidiyor.
Son birkaç senedir sosyal medyadan değil ama evde boşa çalışan TVden oldukça uzaklaştık.
O kadarki şimdi misafirliğe gittiğimiz zamanlarda özellikle bir şey izlemeye gitmiyorsak o televizyonun açık olması ve o ses, o sesin içinde birbiriyle bağırarak konuşmaya çalışan insanlar beni aşırı derecede yormaya başladı.
Buna nasıl alışmıştık, insan o gürültünün ne kadar yorucu ve yıpratıcı olduğunu içindeyken nasıl anlamaz hiçbir fikrim yok.
http://www.nytimes.com/2013/10/22/us/language-gap-study-bolsters-a-push-for-pre-k.html
